"Farklı form ve icra biçimleri ile Anadolu ve farklı coğrafyalarda binlerce yıllık geçmişe sahip olan saz biçimli çalgılar, geleneksel Türk müzik kültürü açısından oldukça önemli bir konumdadır. Uluslararası çalgı sınıflandırma sistemine göre “uzun saplı tas biçimindeki lutlar” kategorisinde yer alan ve Anadolu’da çeşitli isimler ile anılan saz, yakın zaman dilimi içerisinde şehir müzik kültüründe yaygınlaşmış ve giderek standart bir forma sahip olmuştur (Picken, 1975). Günümüzde yaygın olarak kullanılan sazların fiziki yapısı ve bölümleri şekil 2.1’de görüldüğü gibidir.
Resim: Oğuzhan Açıkgöz'ün 684084 numaralı yazdığı yüksek lisans tezinden direkt aktarılmıştır.
Burgu: Sazın sap kısmının sonuna açılan burguluk adı verilen boşluklara yerleştirilerek tellerin bağlanıp akort yapılmasını sağlayan ahşap aparatlardır.
Üst Eşik: Sazda kullanılan tel sayısına göre üzerine ince kanallar açılarak oluşturulan, klavyenin burguluk kısmına yakın bir yerde konumlandırılan ve alt eşikle birlikte telleri belirli yükseklikte taşıyan ince ahşap aparattır.
Klavye (Sap): Sazın gövdesinden uzanan, üzerinde perdelerin bulunduğu ince uzun bölümdür.
Perde: Farklı frekanstaki sesleri elde etmek için sap üzerine matematiksel olarak yerleştirilen misinalardır.
Tel: Günümüzde kullanılış amacına göre çeşitlilik gösteren, çelik veya farklı alaşımlardan meydana gelen, alt ve üst eşik arasında titreşerek ses elde etmeye yarayan malzemedir.
Göğüs Kapağı: Telin alt eşik sayesinde ilettiği titreşimleri çoğaltarak ses elde edilmesi için tekne üzerine sabitlenen ahşap tabakadır.
Tekne: Genellikle ağaçlardan oyularak veya yaprak adı verilen ahşap parçalarına oval bir esneklik kazandırılarak bir araya getirilen ve sazın sesine, haznesindeki ahşap özelliklerine göre karakter kazandıran bölümdür.
Alt Eşik: Üst eşik ile birlikte teli taşıyan, tellerin sayısına göre üzerine ince kanallar açılan ve telin titreşimini göğüs kapağına iletmeye yarayan ahşap köprülerdir.
Tarak: Tellerin tekneye bağlanması için tel sayısına göre delinmiş sert ahşap kısımdır."
Not: Yazılan yazılar tam anlamıyla Oğuzhan Açıkgöz'ün 684084 numaralı yazdığı yüksek lisans tezinden direkt aktarılmıştır.
Devamı için tez dosyasını aşağıdan indirebilirsiniz.
